Commissie Sedatie

De commissie Sedatie behartigt de belangen van sedatie praktijk specialisten binnen de anesthesie. Eén van de doelstellingen van de commissie is bijdragen aan het professionaliseren van de functie Sedatie Praktijk Specialist.

Voor ambitieuze anesthesiemedewerkers bestaat er de mogelijkheid om zich te ontwikkelen tot Sedatie Praktijk Specialist (SPS). De kwalificatie Sedatie Praktijk Specialist kan alleen worden toegekend indien de anesthesiemedewerker het opleidings- en toetsprogramma van het landelijke opleidingsprogramma geheel en met goed gevolg heeft afgelegd. Een uitgebreide beschrijving is te vinden in Deel B van het beroepsprofiel.

Wat is Sedatie of PSA?

Sedatie betekent letterlijk het verlagen van het bewustzijn tot een zodanig niveau dat u zich slaperig en comfortabel voelt. Dit gebeurt met het toedienen van slaapmedicatie of rustgevende medicijnen (sedativa). Dit wordt vaak in combinatie met pijnstillende middelen (analgetica) gegeven.

Veel medische ingrepen veroorzaken pijn, stress en angst bij de patiënt. Het toedienen van sedatie en pijnstilling (Procedurele Sedatie Analgesie of kortweg PSA) kan dit voorkomen en wordt toegediend zodat u zich comfortabel en prettig voelt en niet teveel last heeft van de ingreep. Daardoor kan de ingreep ook makkelijker plaatsvinden.
Sedatie kan variëren van geringe slaperigheid tot een diepe slaap. Het effect hangt af van individuele gevoeligheid, keuze van het middel, toedieningwijze en eventuele combinatie van middelen die elkaar versterken. Daarnaast zal bij sommige ingrepen eerder gekozen worden voor een diepere slaap om deze voor u prettiger te laten verlopen.

De effecten van PSA

Het toedienen van sedatie en/of pijnstilling heeft de volgende effecten op uw lichaam:
• Het bewustzijn wordt verminderd door het sedativum: u wordt slaperig en suf. U maakt
het daardoor niet geheel bewust mee; u vindt het allemaal wel best. Soms bent u na
afloop zelfs al vergeten wat er is gebeurd.
• De pijnprikkel wordt onderdrukt door de pijnstiller (het analgeticum): u voelt minder of geen pijn. Uw reflexen, zoals ademen en slikken blijven intact. U bent in principe wekbaar; dit kunt u vergelijken met slapen. U bent dus niet onder narcose.
• U kunt misselijk worden. Dit is een bijwerking van verschillende medicijnen, zoals sommige pijnstillers.
• Het grote verschil met narcose is dat u weliswaar slaapt, maar zelf ademt en dat beschermende lichaamsreflexen, zoals ademhaling, hoesten en slikken behouden blijven. Bij narcose is het bewustzijn zodanig verlaagd dat ademhaling en reflexen zodanig onderdrukt worden dat controle van de luchtwegen en ademhaling noodzakelijk is. Vandaar dat bij narcose veel meer maatregelen voor en na de operatie noodzakelijk zijn.

Hoe veilig is PSA?

PSA is bij gezonde mensen veilig. Wel kan het af en toe gebeuren dat iemand in een ongewenst diep sedatieniveau terecht komt waarbij ademhaling minder goed is of de bloeddruk daalt. Daarom wordt u tijdens de ingreep ook bewaakt. Deze gebeurtenissen zijn op eenvoudige manieren te verhelpen en leiden zelden tot problemen, maar bij bepaalde patiëntencategorieën en bepaalde ingrepen met een verhoogd risico kan dat tot vervelende of zelfs ernstige situaties leiden. Mensen met een verhoogd risico zijn mensen met: ondergewicht, overgewicht, afwijkingen van het hoofd-hals gebied, chronische aandoeningen van hart en longen, eerdere negatieve ervaringen tijdens een PSA of narcose. Het is daarom belangrijk dat de hulpverlener die verantwoordelijk is voor de sedatie een inschatting maakt of u tot een risicogroep behoort. Dit doet de hulpverlener door u een aantal vragen te stellen over uw conditie. Daarnaast doet de hulpverlener een lichamelijk onderzoek waarbij gekeken wordt naar uw hart, longen en luchtwegen. De hulpverlener bespreekt met u de risico-inschatting, zodat u samen met de hulpverlener een keuze kunt maken welke toediening van PSA, tijdens de ingreep wordt gebruikt.

Bij welke ingrepen vindt PSA plaats?

PSA vindt plaats bij zeer veel uiteenlopende ingrepen. Patiënten vragen ook steeds vaker om PSA bij ingrepen die zij als onplezierig of bedreigend ervaren. De meest voorkomende ingrepen bij volwassenen waarbij PSA plaats vindt zijn: endoscopische technieken zoals bijvoorbeeld darmonderzoek (colonoscopie), maagonderzoek (gastroscopie), zwangerschapsafbreking (abortus), vruchtbaarheidsbehandelingen (bijvoorbeeld IVF), of ingrepen op de spoedeisende eerste hulp (bijvoorbeeld botbreuken, en het behandelen van hartritme stoornissen met behulp van een elektrische shock).

De opleiding

Het Deskundigheidsgebied en Eindtermen (D&E) voor de opleiding tot sedatiepraktijkspecialist zijn op 1 januari 2016 gepubliceerd op de website van het CZO.
Vanaf 1 december 2016 is het hierdoor mogelijk om de opleiding tot sedatiepraktijkspecialist af te sluiten met een door het CZO erkend diploma, mits de zorginstelling en het opleidingsinstituut CZO-erkend zijn. Alle gediplomeerden in het vakgebied sedatie en analgesie buiten de operatiekamer, die gediplomeerd zijn vóór 2017 en in het bezit zijn van een certificaat van de pilot UMC Utrecht en AMC Amsterdam of één van de volgende opleidingsinstituten: VUmc Amstel Academie, UMC Utrecht Academie, Erasmus MC Academie, Radboud UMC Zorgacademie, Leids Universitair Medisch Centrum, Wenckebach Instituut UMC Groningen zijn, in samenspraak met het vermelde ziekenhuis waar zij het praktijkdeel van de opleiding gevolgd hebben, vergelijkbaar opgeleid en bekwaam verklaard in het vakgebied conform deze eindtermen. Deze eindtermen hebben aan de basis gestaan van de CZO eindtermen.

De vervolgopleiding tot SPS heeft tot doel de student de vereiste kennis, vaardigheden en attitude eigen te laten maken, die hem in staat stellen veilig en effectief matige tot diepe PSA volgens de geldende richtlijnen en wettelijke bepalingen uit te voeren. Tijdens de PSA wordt de complexiteit van zorg niet alleen bepaald door de ASA kwalificatie maar ook mede door de aard en complexiteit van de behandeling of van het onderzoek, de PSA techniek en de setting. Tijdens PSA kan in zeer korte tijd onbedoeld het sedatie niveau veranderen en de complexiteit van zorg toenemen. Om de veiligheid van de patiënt in deze situaties te waarborgen is het nodig dat de SPS in staat is zeer snel een diagnose te stellen en adequaat te handelen. Hierbij wordt kennis geïntegreerd van onder andere het onderzoek en/of de behandeling, anatomie/fysiologie, farmacologie, ziekteleer en anesthesie- en PSA-technieken. Het handelen is veelal gericht op het veiligstellen van de vitale lichaamsfuncties; hiervoor zijn complexe specifieke vaardigheden vereist.

Instroomeisen

• CZO diploma Anesthesiemedewerker
• de student heeft gedurende de opleiding een dienstverband met een zorginstelling

Indien niet voldaan wordt aan de instroomeisen kan - als er sprake is van een vergelijkbaar niveau - een ontheffing van de vooropleidingseis worden aangevraagd bij de opleidingscommissie. Bij de toekenning van de ontheffing wordt de motivatie vanuit de student en de werkgever meegewogen in de besluitvorming.

Omvang van de opleiding

Omvang van de opleiding in klokuren
Minimum aantal praktijkuren: 1120
Minimum aantal theorie-uren: 200

Minimumaanstelling per week in klokuren:
In overleg met de instelling en het opleidingsinstituut is het mogelijk de opleiding te volgen in een parttime dienstverband. Hiervoor geldt een minimum dienstverband van 24 uur per week. De opleiding dient naar rato verlengd te worden. De theoriecomponent dient ook bij een parttime dienstverband volledig gevolgd te worden.

Overige specifieke bepalingen:
Ook bij een parttime dienstverband dient gegarandeerd te zijn dat er 1120 uur in de praktijk wordt gewerkt.

Waar kunt u worden opgeleid?

• UMC Utrecht Academie
• VUmc Amstel Academie
• Erasmus MC Zorgacademie

Leden

• Erik van Luijtelaar (Voorzitter)
• Loes Braam
• Jurgen Voet
• Marga van Eck-Smaling
• Gé Beuken (Amsterdam UMC)
• Jeffrey Miechels (Rijnstate)
• John van de Vreede
• Nienke van Veen
• Werner Visser (adviseur)